Meten is weten: nieuwe landelijke bomennorm focust op kroonvolume |
|
|
|
|
 |
| 184 sec |
Bomen die niet bijdragen aan de leefomgeving hebben geen functie
Lange tijd hadden bomen een achtergestelde positie in de openbare ruimte. Er waren geen uniforme richtlijnen voor de aanleg en verzorging van bomen, geen duidelijke kwaliteitsnormen. Dat veranderde met het Handboek Bomen onder leiding van Marc Meijer van het Norminstituut Bomen. Deze baanbrekende publicatie levert Meijer een nominatie op voor de titel Greenfluencer 2024. 'Als je geen richtlijnen hebt, speel je kwartet zonder kaarten. Dan kom je dus nergens.'
Meijer zag twaalf jaar geleden een fundamenteel probleem in de openbare ruimte: hoewel bomen essentieel zijn voor een gezonde leefomgeving, waren ze vogelvrij. 'Wegen, bruggen, verkeerslichten - voor al die zaken zijn er normen en richtlijnen om de kwaliteit te waarborgen. Voor bomen bestonden die niet.' Door dat gebrek aan duidelijke standaarden dolven bomen vaak het onderspit bij de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. 'Iedereen vindt bomen belangrijk, maar als je vraagt hoe je dat waarborgt, blijft het stil.'
Uitdagingen
De weg naar standaardisatie was echter niet zonder hobbels. 'Veel mensen vonden dat je organische objecten, zoals bomen, niet kunt standaardiseren', vertelt Meijer. 'Maar dat is een vreemde redenering. Als het CBS statistieken kan maken over mensen, kunnen wij standaarden ontwikkelen voor bomen.' Daarnaast was er angst binnen de eigen sector om afgerekend te worden op de nieuwe normen. 'Sommige professionals vreesden dat hun kennis tekort zou schieten of dat ze kritische vragen zouden krijgen van opdrachtgevers. Maar dat heeft ons alleen maar gesterkt in onze overtuiging. Zonder tegenwind gaat de vlieger niet omhoog', zegt Meijer. Toch bleven inhoudelijke bezwaren uit. 'Niemand heeft ons ooit bekritiseerd vanwege de fundamentele inhoud. Daar is altijd consensus over geweest.'
|
|
'Als het CBS statistieken kan maken over mensen, kunnen wij standaarden ontwikkelen voor bomen'
| |
|
Landelijke bomennorm
Een belangrijke mijlpaal was de introductie van de landelijke bomennorm op 31 mei tijdens de landelijke gebruikersdag van het Norminstituut Bomen. In deze norm, die in 2026 wordt opgenomen in een nieuwe editie van het Handboek, wordt het boomkroonvolume als rekeneenheid gebruikt in plaats van het aantal bomen. 'Kleine bomen tussen een paar parkeerplaatsen doen weinig voor het klimaat. Het gaat om bomen die functioneren', benadrukt Meijer. 'Als bomen niet bijdragen aan de leefomgeving, hebben ze geen functie. Door te sturen op boomkroonvolume ken je waarde toe aan bomen. Het opnemen van 2000 extra bomen in gemeentelijk groenbeleid zegt dan ook niet zoveel over de uiteindelijke waarde ervan voor de leefomgeving.'
De norm biedt gemeenten een concreet instrument om vergroening te meten. 'Als je bij het leggen van die puzzel voor de inrichting van de openbare ruimte van tevoren hebt bepaald wanneer iets groen genoeg is, speel je volwaardig mee in dat kwartetspel. Wij zijn hier dus heel blij mee. Naast het huidige Handboek Bomen, dat iets zegt over de kwaliteit, hebben we met de landelijke bomennorm nu een meetinstrument dat de kwantiteit bepaalt.'
Reacties
Vanaf 2030 wordt vergroening verplicht in het beleid volgens Europese natuurherstelwetgeving. De landelijke bomennorm kan daarbij een waardevol hulpmiddel zijn. De reacties op deze bomennorm zijn gemengd. 'Sommige gemeenten vinden het spannend en ingewikkeld', vertelt Meijer, 'omdat er kennislacunes moeten worden opgevuld.' Toch zijn er al stappen gezet: na de zomer zijn door gemeenteraden de eerste moties ingediend om de norm in beleid op te nemen. 'Dat is best snel, en daar ben ik trots op.' Tegelijkertijd begrijpt Meijer dat deze processen tijd kosten. 'Gemeentelijke molens draaien niet zo snel. Beleid pas je ook niet zomaar aan. Het vraagt om visie van bestuurders die het belang ervan inzien.'
Ingrijpende update
Naast de integratie van de landelijke bomennorm zal de nieuwe editie van het Handboek vooral een andere indeling en opmaak krijgen. 'We krijgen soms de kritiek dat het Handboek Bomen te uitgebreid en complex is', erkent Meijer. 'Daarom gaan we de richtlijnen loskoppelen van de uitleg.' Deze wijziging maakt het eenvoudiger om de eisen van de bijbehorende toelichting te onderscheiden. 'Zo wordt het Handboek niet alleen leesbaarder, maar ook gebruiksvriendelijker, zodat gebruikers het nog effectiever kunnen inzetten.'
|
|
Deze wijziging maakt het eenvoudiger om de eisen van de bijbehorende toelichting te onderscheiden
| |
|
Grootste succes
Voor Meijer is het grootste succes dat de boom nu een gelijkwaardige rol krijgt in de openbare ruimte. 'Klimaatverandering en Europese wetgeving waren hierbij aanjagers, maar het Handboek bood uitvoerders en beleidsmakers handvatten om bomen een volwaardige plaats te geven bij de herstructurering van de openbare ruimte.' Een belangrijk aspect daarbij was het draagvlak dat Meijer tijdens de samenstelling van het Handboek wist te creëren. 'We werkten altijd met validatiecommissies, waarin opleiders, opdrachtgevers en opdrachtnemers vertegenwoordigd zijn. Zo wordt het Handboek breed gedragen en erkend als autoriteit op het vakgebied.' Dat het Handboek onafhankelijk is, versterkt het vertrouwen. 'Wij verkopen geen producten en geven geen advies. Onze enige rol is het vaststellen van normen. Dit maakt ons objectief en geloofwaardig.'
Stichting
Om die geloofwaardigheid kracht bij te zetten, besloot Meijer in 2020 het Norminstituut Bomen om te vormen tot een stichting. 'Ons doel is ideëel: we willen de leefomgeving verbeteren, niet winst maken of handboeken verkopen.' Een stichting kan alle opgehaalde middelen volledig inzetten voor dit doel. Bovendien is het voor een stichting makkelijker om samen te werken met marktpartijen, ministeries en universiteiten. 'Zo kunnen we ons doel, een gezonde leefomgeving voor iedereen, nog beter nastreven.'
Wie gaat er met de titel vandoor?
Vanaf 7 januari zijn de live stembussen geopend in hal 4 stand 421 op De Groene Sector Vakbeurs en online via www.nwst-greenfluencer.nl. Stemmen op al deze groene invloedrijke personen kan tot 7 februari 2025. De uitreiking volgt vrijdag 14 februari rond 13:00 op een centrale locatie ergens middenin het land.
|
| LOGIN met je e-mailadres om te reageren. |
|
|
|
 |
|
Tinka Chabot
eigenaar | s-kwadraat snoei-advies Arnhem
vrijdag 10 januari 2025 |
|
Ik vind het vreemd dat gefocust wordt op kroonvolume. Dat betekent dat bomen van de 1e grootte belangrijker zijn voor steden dan bomen van de 2e of derde grootte, terwijl die ecologisch gezien ook een enorme toegevoegde waarde kunnen hebben, denk aan de kers, appel of lijsterbes. Straks zitten we in steden met vaak smalle straten alleen opgescheept met eiken, beuken, esdoorn en nog zo wat bomen van de 1e grootte. Of snap ik het niet helemaal? zou ook kunnen hoor.
|
|
|
|
|
|
Melanie Brunings
consulent ontwikkeling en techniek | Norminstituut Bomen
maandag 13 januari 2025 |
|
Dag Tinka, dank voor je reactie. Goed dat je het vraagt! Je hebt zeker gelijk dat diversiteit in het bomenbestand cruciaal is, net als de combinatie met andere beplanting. Voor de Landelijke Bomennorm hebben we echter gekozen te focussen op omvang omdat we dáár de sterkste (wetenschappelijke) onderbouwing kunnen geven van hittereductie, waterberging en gezondheid. Zeer actuele en acute uitdagingen waar we voor staan in de dicht bewoonde omgeving. Daarbij benadrukken we overigens dat binnen de volumenorm altijd aandacht voor een divers bomenbestand moet worden gezocht.
We zien al jaren dat de totale hoeveelheid grote bomen (boomkroonvolume) afneemt in bebouwd gebied. De bomen die 50 jaar of langer geleden aangeplant werden konden nog groot worden omdat er nog weinig verharding (verdichting), kabels en leidingen waren. Inmiddels wordt de gemiddelde stadsboom 34 jaar oud, is een jaar graafrust bij de wortels haast onhaalbaar en staan veel bomen in de bebouwde omgeving in te kleine groeiplaatsen om hun (mogelijke) eindomvang te kunnen bereiken. Bomen en hun wortels zijn belangrijk, maar ook kwetsbaar.
Door te sturen op boomkroonvolume sturen we op omvang van bomen en de daarbij behorende diensten én op beschikbaar stellen van de daarvoor benodigde groeiruimte. Oók voor de bomen van de kleinere groottes. En je hebt gelijk, daarmee leggen we de nadruk op (behoud van) grote bomen. Maar dat is juist ook de groep bomen die het lastigst is om terug te krijgen, die het snelst afneemt en die in veel gevallen ook geen optie is in drukke smalle straatjes of straten met intensief gebruikte ondergronden. Ik maak me dan ook niet veel zorgen dat er alleen nog maar bomen van de eerste grootte zullen worden aangeplant. Dat past simpelweg vaak niet.
Daar waar het wel kan of past brengen de grootste bomen wel de grootste winst in verkoeling, waterberging beleving vanwege hun omvang (wat onze gezondheid weer sterk beïnvloed). Daar waar het kan moet bewuster gekozen worden voor deze bomen. Bij het boombeheer is eigenlijk altijd gekozen voor sturen op aantallen. De afgelopen jaren zagen we dat er volwassen eiken werden gekapt en er net zo veel prunussen voor terugkwamen. Daarmee nam de omvang van je boomkroonvolume zeer sterk af en ook de diensten die samengaan met de omvang. De norm helpt om niet alleen bewuster grote bomen aan te planten daar waar het kan, maar ook om stelling in te nemen voor behoud van bestaande grote bomen, zodat we er niet nog meer op basis van onwetendheid verliezen. Grote bomen zijn niet zomaar te vervangen. Dat kost decennia. Daar moeten we zorgvuldiger mee omgaan. Voor de kwaliteit van de leefomgeving nu en voor die van onze (klein)kinderen.
Ik hoop dat je met deze uitleg onze focus kunt plaatsen. Mooi om te lezen hoe jij je inzet voor meer aandacht voor de ecologische belangen bij snoei. We hebben nog genoeg te doen. Mocht je nog vragen hebben, hoor ik het heel graag. |
|
|
Tip de redactie
|
